آشنایی با سوره های قرآن قسمت چهارم

26- شعراء [شاعران]

در 4 آیه آخر این سوره، سخن از شاعران بیهوده گوى بى تعهد و عمل، و نیز ستایشى از شاعران مؤمن و عمل كننده و یادآوران خدا و پیروزمندان بعد از ستمدیدگى، به میان آمده است. این، شیوه‏اى است براى محتوا و جهت دادن به یك نهادى كه در جامعه وجود داشت و استفاده از سنگر شعر در راه تعهد و ایمان است.

این سوره هم مانند بیشتر سوره‏هاى مكى در رابطه با عقیده و توحید و نبوت و معاد و بهشت و دوزخ مطالبى دارد و از سرگذشت موسى و ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب یاد مى‏كند و در نهایت به اسلام و پیامبر اشاره دارد.

227 آیه دارد و در حدود سال 4 بعثت در مكه نازل شده است. نام دیگر سوره «جامعه‏» است.

227 آیه دارد و در حدود سال 4 بعثت در مكه نازل شده است. نام دیگر سوره «جامعه‏» است.

27- نمل [مورچه]

در آیه 18 عبور سلیمان را همراه با سپاه جن و انس و پرندگان كه مسخر فرمان او بودند، از وادى مورچگان، بیان مى‏كند و توجه مردم را به عظمت آفرینش در مورچه معطوف مى‏كند. بخاطر داستان سلیمان، این سوره به نام «سلیمان‏» هم نقل شده است.

در این سوره هم بخاطر تدبر و عبرت از تاریخ، سرگذشت تعدادى از انبیاء و موضعگیرى مشركین مكه و مشركان سابق را در امت‏هاى گذشته به یاد مى‏آورد و فرجام كار مؤمنان و مخالفان را تصویر مى‏كند.

این سوره كه 93 آیه دارد، قبل از هجرت، در سال هشتم بعثت در مكه نازل شده است.

این سوره كه 93 آیه دارد، قبل از هجرت، در سال هشتم بعثت در مكه نازل شده است.

28- قصص [قصه]

در این سوره، قصه‏هائى از ولادت موسى تا نبوتش و مبارزه‏اش با فرعون و نجات بنى اسرائیل از استضعاف، و نیز زراندوزى قارون و سرنوشت تلخش، بیان شده است.

این سوره كه قبل از هجرت در مكه نازل شده (حدود سال 11 بعثت) در دوره سختى و شدت و رنج مسلمانان، مقایسه‏اى است با شدائد بنى اسرائیل در چنگ فرعون، و نویدى است براى پیروزى و وراثت زمین و امامت تاریخ و شكست طاغوتها.

داستان موسى و فرعون، در اینجا نقش سمبولیك خود را در نشاندادن مبارزه دائمى حق و باطل و پیروزى نهائى حق، بخوبى ایفا مى‏كند.

كلمه «قصص‏» در آیه 25 آمده، آنجا كه دختر شعیب، پیش پدر از كمك موسى به آنها در كشیدن آب از چاه براى گوسفندان شعیب، تعریف كرده و آن قصه را بازگو مى‏كند. از آیه 76 به بعد از روش زراندوزى و تكبر قارون انتقاد شده و سرنوشت مذلت بار و فرو رفتن او را در زمین بیان مى‏كند.

این سوره 88 آیه دارد.

این سوره 88 آیه دارد.

29- عنكبوت

با تشبیه كردن كافران در عقاید الحادى خودشان به عنكبوت كه سست‏ترین خانه‏ها را دارد و تار و پودش در برابر بادها درهم مى‏ریزد، سستى بناى اندیشه‏هاى مشركان و ماده گرایان را بازگو مى‏كند كه حباب اندیشه‏هایشان بر روى سرابى خیالى و پوچ استوار شده است. آیه 41 این حقیقت را گفته است.

این سوره مكى كه قبل از هجرت بعد از سوره روم نازل شده، كلا درگیرى ایمان آوردندگان را با فتنه انگیزى‏ها و كارشكنى‏ها و اغواهاى مخالفان بیان مى‏كند و نمونه‏هائى چند از زندگى ابراهیم و انبیاء دیگر و فداكارى‏هایشان در راه خدا مى‏آورد و مؤمنان را بیاد تكالیف و تعهدات و صبر در این راه مى‏اندازد. مشتمل بر 68 آیه. و صبر در این راه مى‏اندازد. مشتمل بر 68 آیه.

30- روم [نام كشورى است]

در آغاز سوره، از پیروزى روم پس از شكست‏خوردنش از ایران خبر مى‏دهد. این پیشگوئى و حادثه مربوط به صدر اسلام است و در واقع نوید پیروزى امت مسلمان را پس از شكست دو ابر قدرت آن روز جهان مى‏دهد و تقویتى است براى مسلمین آن روز كه مورد آزار مشركین مكه قرار داشتند و آینده‏اى تابناك را در افق حیات بشرى نشان مى‏دهد در چندین آیه متوالى آیات و نشانه‏هاى الهى را با ذكر مصداق، از مخلوقات و پدیده‏هاى زمینى و آسمانى بیان كرده، سپس انسانها را متوجه فطرت خدا آشناى خودشان مى‏كند: آیه 30 و 42 و در نهایت، باز گریزى است به مسئله مهم یعنى معاد و حیات جاودان پس از مرگ.

هفتاد و نهمین سوره‏اى است كه با 60 آیه، در مكه و قبل از هجرت نازل شده است.

هفتاد و نهمین سوره‏اى است كه با 60 آیه، در مكه و قبل از هجرت نازل شده است.

31- لقمان

سوره به نام لقمان حكیم است و در آیات 12 تا 20 موعظه‏هاى حكیمانه‏اى را از لقمان به پسرش بیان كرده است، كه درباره خدا و دین و برخورد انسانى با مردم و میانه روى در رفتار است.

در مجموع، این سوره، پیام توحید و حكمت و معرفت و معاد را بیان مى‏كند و فطرت بشرى آدمیان را مورد خطاب قرار مى‏دهد تا از طریق توجه به نعمتهاى الهى، به شناخت و اطاعت او گردن نهاده و به سعادت ابدى برسد.

در مكه و نزدیكیهاى هجرت نازل شده است و داراى 34 آیه مى‏باشد.

در مكه و نزدیكیهاى هجرت نازل شده است و داراى 34 آیه مى‏باشد.

32- سجده [سجده كردن]

در آیه 15 این سوره، از نشانه‏هاى بارز مؤمن، این را مى‏گوید كه هنگام یادآورى آیات و نشانه‏هاى خدا، به علامت تعظیم و سپاس، به خاك افتاده و در پیشگاه او سجده كرده و خدا را مى‏ستاید. «مضاجع‏» نام دیگر این سوره است. هنگام تلاوت آیه سجده واجب است كه سجده نمائیم.

هدف كلى سوره، اقامه دلیلى است در مورد مبدا و معاد و زدودن شك از دلها و در رابطه با نبوت و قرآن، اشاره‏هائى هم به مؤمنان و فاسقان دارد و از پاداش و عذاب، سخن مى‏گوید. و سرگذشت موسى و قوم او بعنوان یك نمونه مطرح مى‏شود.

این سوره 30 آیه دارد و در مكه در اوائل بعثت پیامبر نازل شده است.

این سوره 30 آیه دارد و در مكه در اوائل بعثت پیامبر نازل شده است.

33- احزاب [حزب‏ها و گروهها]

حزبها و قبائل مشرك عرب، براى ریشه كن كردن اسلام و نابودى مسلمین دست به دست داده و ائتلاف نمودند و مدینه را محاصره كردند و جنگ خندق پیش آمد.

واكنش روانى و عكس العمل مسلمانان در برابر این محاصره نظامى و نقش تخریبى ستون پنجم (یهود داخل مدینه) و سر انجام كار، از مسائلى است كه در خلال آیات 9 تا 27 ذكر شده و بسى آموزنده است. به همین جهت هم شروع سوره، با فرمان خدا مبنى بر اطاعت نكردن از كافران و منافقان است.

در قسمتهاى بعدى رابطه پیامبر را با مؤمنین و منافقین و همچنین همسرانى و نیز تذكر نكات اخلاقى و تربیتى را در بر دارد و اینكه آنها الگوى مردم‏اند و نیك و بدشان تاثیر فراوان دارد و بر خوبیها و فسادهایشان، پاداش یا عذاب دو برابر خواهد بود. از آیه 36 به بعد به ماجراى ازدواج پیامبر با زن پسر خوانده‏اش - زید - اشاره شده و در آیه 40 خاتم انبیاء بودن حضرت محمد(ص) بیان شده است و در اواخر سوره، علیه منافقین افشاگرى مى‏كند. در حدیثى بیان شده كه در این سوره، رسوائیهاى مردان و زنان قریش بیان شده است.

این سوره 73 آیه دارد و در سال 6 هجرى در مدینه نازل شده است.

این سوره 73 آیه دارد و در سال 6 هجرى در مدینه نازل شده است.

34- سبا

نام قومى است كه همزمان با سلیمان مى‏زیستند و حاكمشان یك زن (بلقیس) بود. از آیه 15 به بعد بخشى از داستان آنان را در رابطه با سلیمان بیان مى‏كند و نیز داستان داود را نقل مى‏نماید. در این سوره آیاتى هم از توحید و رسالت و آخرت (این سه پایه دعوت همه انبیاء) آمده است. رسالت جهانى پیامبر اسلام در آیه 28 آمده، و در كل، حمایت از رسول اللّه در دعوت الهى‏اش مى‏باشد.

هشتاد و سومین سوره‏اى است كه در مكه و قبل از هجرت نازل شده و 54 آیه دارد.

هشتاد و سومین سوره‏اى است كه در مكه و قبل از هجرت نازل شده و 54 آیه دارد.

35- فاطر [شكافنده، پدید آورنده]

در اولین آیه، با این صفت، از خدا ستایش شده، خدائى كه آسمانها و زمین را با شكافتن پرده عدم، بوجود آورد.

نام دیگر سوره «ملائكه‏» است. باز در همین آیه اول از فرشتگان بعنوان رسولانى كه حامل فرمان خدا و مجرى اوامر او در جهان هستند یاد شده است.

این سوره، شامل قدرت و حكمت و نعمتهاى بزرگ آسمانى و زمینى خداوند، در رابطه با توحید و ربوبیت اوست و اینكه خلقت انسان و آمد و رفت‏شب و روز و تسخیر ماه و خورشید و آبها و ماهیهاى دریاها همه در جهت‏شكر انسان و حركت او بسوى صاحب نعمت و شناختن و اطاعت اوست.

54 آیه دارد و در مكه نازل شده است. به استثناى چند آیه كه مدنى است.

54 آیه دارد و در مكه نازل شده است. به استثناى چند آیه كه مدنى است.

36- یس [از حروف رمز قرآن و خطاب به پیامبر]

در این سوره كه با پیامبر سخن گفته شده، پایه‏هاى سه گانه دین (توحید، نبوت، معاد) مطرح شده و نیز حالت مردم را در قبول و رد دعوتها، و سر انجام مجرمین و متقین را در قیامت بیان كرده است.

و از رویش گیاه در زمین مرده، روئیدن باغها و میوه‏ها، زوجیت عمومى در مخلوقات، شب و روز و ماه و خورشید حركت كشتى‏ها در دریا و ... بعنوان «آیه‏» و نشانه بر خدا یاد شده است.

این سوره «قلب قرآن‏» هم نامیده شده است. و همچنین به «ریحانة القرآن‏» هم معروف است پنجاه و نهمین سوره‏اى است كه در مكه نازل شده است و 83 آیه دارد. پنجاه و نهمین سوره‏اى است كه در مكه نازل شده است و 83 آیه دارد.

37- صافات [به صف كشیده‏ها]

در آیه اول، خداوند به فرشتگان به صفت كشیده شده، یا به صفوف منظم پیكار گران و مجاهدان، یا پرندگان منظم و به صف كشیده در پرواز، یا صفوف نمازگزاران، سوگند یاد كرده است. (بنا به تفسیرهاى گوناگون در كلمه صافات).

روح كلى سوره، بیان توحید و رد عقاید مشركین، بخصوص در زمینه خویشاوندى خدا با جن یا مخلوقات دیگر مى‏باشد. مسئله معاد و پاداشهاى بهشت و كیفرهاى جهنم موضوع دیگر این سوره است. به داستان نوح و امتحان ابراهیم بوسیله فرمان ذبح اسماعیل، و همچنین داستان لوط و یونس هم اشاره‏اى شده است.

این سوره كه 182 آیه دارد، در اوائل بعثت در مكه نازل گشته است.

این سوره كه 182 آیه دارد، در اوائل بعثت در مكه نازل گشته است.

38- ص [از حروف مقطع رمز]

محور سوره، دعوت پیامبر به توحید و اخلاص در عبودیت است. از این رهگذر موضع موافقین و مخالفین و رویاروئى جبهه حق و باطل و سر انجام دو گروه است. قیامت و مسئله خلقت انسان و امر خدا به سجود بر آدم و سر باز زدن ابلیس و دشمنیهاى ابلیس با بنى آدم در جهت اغواء و گمراه كردن و اینكه فقط مخلصین از دام شیطان مى‏رهند، از مسائل دیگر این سوره است.

این سوره كه 88 آیه دارد، حدود سالهاى 4 و 5 بعثت پیامبر در مكه نازل شده است.

این سوره كه 88 آیه دارد، حدود سالهاى 4 و 5 بعثت پیامبر در مكه نازل شده است.

39- زمر [جمع زمره: گروهها و دسته‏ها]

از آیه 70 تا آخر سوره، بیان مى‏كند كه در قیامت كه روز كیفر و پاداش كافران و متقین است، گروه گروه، مردم به سوى سرنوشت و جایگاه ابدى خودشان (دوزخ یا بهشت) سوق داده مى‏شوند. نام دیگر سوره «غرف‏» (غرفه‏ها) است. به این مناسبت كه در آیه 20 از غرفه‏هاى چند طبقه متقین در بهشت‏یاد شده است.

در این سوره، در مورد اخلاص دین براى خدا و بیدار ساختن قلوب براى پذیرش حق، و مقایسه حال و سرنوشت مؤمنین و مشركین در دنیا و آخرت، مطالبى بیان شده است. و در مجموع، سوره، سوره پاداش‏ها و كیفرها و نتایج اخروى اعمال ما در دنیا است.

این سوره مكى است و 75 آیه دارد.

این سوره مكى است و 75 آیه دارد.

40- مؤمن [ایمان آورنده]

از آیه 27 به بعد از «مؤمن آل فرعون‏» یاد مى‏كند.

مردى كه در بطن نظام طاغوتى فرعون، مخفیانه به دعوت موسى گرویده بود و به نفع او در مجامع دولتى تبلیغ مى‏كرد و از موسى در مقابل توطئه‏هاى خائنانه فرعون و وابستگانش دفاع مى‏نمود.

نام دیگر سوره، «غافر» است. یعنى بخشنده گناه و خطاپوش در آیه 3 با این صفت از خدا یاد شده است. نام دیگر سوره «طول‏» است‏یعنى نعمت پایدار و در همین آیه از خداوند با عنوان صاحب نعمت (ذى الطول) یاد شده است.

از مطالب دیگر این سوره، درگیرى هواداران حق و باطل است، قدرت مطلقه خدا در قیامت، رمز سرنگونى قدرتهاى باطل و جبار پیشین، دعوت موسى، تقسیم بندى مردم در رابطه با اعمالشان در قیامت و ... مى‏باشد.

این سوره مكى كه داراى 85 آیه مى‏باشد، در سالهاى قبل از هجرت نازل شده است.

این سوره مكى كه داراى 85 آیه مى‏باشد، در سالهاى قبل از هجرت نازل شده است.