آشنایی با سوره های قرآن قسمت پنجم

41- فصلت [بخش بخش و فصل فصل شده]

در آیه 2 مى‏گوید: «این قرآن كتابى است كه آیاتش براى مردمى كه علم و آگاهى دارند، بخش بخش نازل شده است.»

این سوره به نام «مصابیح‏» هم یاد شده زیرا در آیه 12 از زینت كردن و آراستن آسمان توسط ستاره‏ها كه چراغهائى هستند سخن به میان آمده است.

این سوره را بعضى هم به نام «حم. سجده‏» مى‏شناسند.

قرآن، رسالت، خدا، آخرت، وحى، توحید، از مسائل دیگر این سوره مى‏باشد. سوره فصلت، تجلى قدرت مطلقه خداوند است، هم در دنیا و در رابطه با هلاك كردن مكذبین و ظالمین و هم در آخرت و هنگام حسابرسى اعمال بندگان.

54 آیه دارد و در اوائل بعثت در مكه نازل گشته است.

54 آیه دارد و در اوائل بعثت در مكه نازل گشته است.

42- شورى [مشورت و همفكرى و نظرخواهى]

در آیه 38 اصل اجتماعى شورا در امور اجرائى، از صفات مؤمنانى به حساب آمده كه اهل تقوا و نماز و انفاق و همیارى هنگام ستمدیدگى مى‏باشند.

محور این سوره، وحى و محتواى پیام‏هاى آن است و حالت پذیرش یا انكار مردم نسبت به آن و برخى از نشانه‏هاى خدا و نیز نتایج اعمال و راه مستقیم الهى بیان شده است و باز، نقبى به آخرت و سراى ابدى در آن جهان، و همچنین بیان بعضى از نعمتهاى الهى.

این سوره مكى كه 53 آیه دارد یكسال قبل از هجرت نازل شده است.

این سوره مكى كه 53 آیه دارد یكسال قبل از هجرت نازل شده است.

43- زخرف [زینت و زیور]

در آیه 33 تا 35 در بیان بى‏ارزشى جلوه‏هاى مادى و فریبنده دنیا مى‏خوانیم:«اگر بخاطر این نبود كه مردم امتى یكپارچه و همسان باشند، خداوند براى كافران، خانه‏هائى با سقف‏هاى نقره‏گون و بالاخانه‏ها و درها و تخت‏ها و زیورها و ... قرار مى‏داد.»

با بیان این معنى، خداوند ارزش را به آخرت و آنچه باقى است مى‏دهد و نوعى جدل و بحث در مورد معتقدات بى اساس مشركین انجام گرفته و از اتكاء آنان به اندیشه‏هاى خرافى كه میراث نیاكان است انتقاد شده است تا زمینه قلبى براى ایمان، آماده گردد.

در بخشى دیگر از شیوه استخفاى فرعون و معیارهاى غلط آنان در ارزشیابى یاد شده و بعنوان نمونه از دعوت عیسى یاد شده است.

از جمله مسائل دیگر این سوره، تصحیح اعتقادات خرافى، جدال توحیدى، آیات قیامت، فرستادن انبیاء، به خصوص ابراهیم و موسى و عیسى مى‏باشد.

این سوره مكى است. داراى 89 آیه بوده و حدود سالهاى 5 و 6 بعثت نازل شده است.

این سوره مكى است. داراى 89 آیه بوده و حدود سالهاى 5 و 6 بعثت نازل شده است.

44- دخان [دود]

در آیه 10 مى‏گوید: «منتظر روزى باش كه آسمان دودى فرا گیرنده مردم را فراهم مى‏آورد و عذابى دردناك است.»

بعضى این دود را از علائم رستاخیز و پیش درآمد قیامت دانسته‏اند، برخى گفته‏اند در قیامت، بعنوان عذاب، دودى كه چشم و گوش منافقان را پر مى‏كند ظاهر خواهد شد.

بعضى هم این را تحقق یافته مى‏دانند و مى‏گویند در اثر تكذیب و روگردانى مردم از دعوت پیامبر قحطسالى و تنگدستى چنان كرد كه مردم وقتى با چشم‏هاى ناتوان به آسمان نگاه مى‏كردند، آن را پر شده از دود، مى‏دیدند. در هر صورت، سوره متضمن بیم دادن كسانى است كه در قرآن و دعوت حق شك دارند و آنان را نسبت به عذاب دنیا و آخرت، هشدار مى‏دهد.

و داستان موسى و سر انجام فرعون را نمونه‏اى از عذاب دنیوى، و كیفرهاى گوناگون جهنم را نمونه‏اى از عذاب دنیوى، و كیفرهاى گوناگون جهنم را نمونه‏اى از عذاب آخرت بیان مى‏كند، و پاداش متقین را هم بیان مى‏كند.

این سوره 59 آیه دارد و در سال 4 بعثت، در مكه نازل گردیده است. توصیه شده كه این سوره در نمازهاى واجب و مستحب خوانده شود. در نمازهاى واجب و مستحب خوانده شود.

45- جاثیه [به زانو افتاده]

اینكه در قیامت، هر امتى به زانو در مى‏آید و براى رسیدگى به حسابشان حاضر مى‏شوند در آیه 28 ذكر شده است. مظهرى است از سلطه كامله خداوند در قیامت.

سوره با بیان مطالب توحیدى و شریعت پیامبر و لزوم توجه به آیات و نشانه‏هاى الهى شروع شده و با بیان تهدید آمیز نسبت به مستكبران اعراض‏گر از آیات خدا و هوا پرست و گمراه ادامه مى‏یابد و با بیان ثبت اعمال و بازبینى آن در قیامت و كیفرهاى اخروى پایان مى‏گیرد.

از نامهاى دیگر سوره، «شریعت‏» و «دهر» است.

از سوره‏هاى مكى است و مشتمل بر 37 آیه بوده و در سال 8 بعثت نازل شده است.

از سوره‏هاى مكى است و مشتمل بر 37 آیه بوده و در سال 8 بعثت نازل شده است.

46- احقاف [نام سرزمین قوم عاد در نزدیكى یمن]

در آیه 21 مى‏خوانیم: «حضرت هود، قوم خودش (عاد) را در سرزمین احقاف، از عذاب خدا بیم داد.» احقاف در قسمت جنوبى عربستان بوده و الآن آثارى از آن باقى نمانده است.

هلاكت قوم هود و اقوامى دیگر در پیرامون مكه و نیز ایمان آوردن گروهى از جن، همچنین مطالبى درباره معاد، توحید و نبوت، از مسائل دیگر این سوره است.

و در پیام پایانى سوره، فرمان صبر و بردبارى به پیامبر مى‏دهد این سوره با 35 آیه، در مكه نازل شده است. نازل شده است.

47- محمد(ص) [نام پیامبر بزرگ اسلام]

نام «محمد»«ص‏» در دومین آیه این سوره آمده است.

سوره، توصیفى است از كافران و روش‏ها و عملكردهاى آنان و نیز توصیفى است از مؤمنان و اعمال نیك و صفات پاكشان. از نعمتهاى نازله بر مؤمنین و عقوبتهاى وارده بر كافران سخن مى‏گوید. مقایسه‏اى است میان این دو جناح حق و باطل در دنیا و آخرت. و بیانگر این است كه مقابله و مخالفت آگاهانه كفار با پیامبر و دین خدا فقط به زیان خودشان خواهد بود.

نام دیگر این سوره، «قتال‏» است. چرا كه عنصر بارز جنگ با كفار و فرمان موضعگیرى قاطع در برابرشان، از پیشانى این سوره انقلابى آشكار است، همچنانكه از لحن آیات هم پیداست این سوره در مدینه و در دوره قدرت و آمادگى رزمى مسلمین نازل شده است و 38 آیه دارد. این سوره در مدینه و در دوره قدرت و آمادگى رزمى مسلمین نازل شده است و 38 آیه دارد.

48- فتح [پیروزى]

در آیه اول از پیروزى بزرگى كه به یارى خدا نصیب پیامبر شد، یاد شده است. فتحى كه در «صلح حدیبیه‏» فراهم آمد. پیامبر همراه 1400 نفر به جنگ مشركین بیرون آمد. امیدى به بازگشت پیروزمندانه و بسلامت نبود ولى سرانجام با قراردادن آتش بس 10 ساله، بدون درگیرى به مدینه بازگشتند.

همین قرارداد، پیروزى‏هاى بزرگ دیگرى بدنبال داشت، مانند فتح خیبر در سال هفتم هجرى و فتح مكه به همراه 12 هزار سرباز مسلمان در سال 8 هجرى و مسلمان شدن تعداد زیادى از مشركین در این فاصله. (به فتح مكه در آیه 27 این سوره اشاره شده است) اینهاست آن «فتح مبین‏» كه سوره به آن نام، مشهور گشته است. سوره بیشتر مربوط است به امور داخلى مسلمین در ارتباط با بیعت مردم و سخنان عافیت طلبان و جوسازان و همچنین اشاره به خلق و خوى جاهلى مردم در گذشته و راه مبنى بر تقوا كه پیامبر آورده در آخرین آیه ضمن بیان رسالت محمد، به خصوصیات اصحابش اشاره مى‏كند از جمله به: «اشداء على الكفار رحماء بینهم‏» یاران پیامبر(ص) نسبت به كفار شدید و سخت گیرند اما نسبت به یكدیگر مهربان مى‏باشند.

این سوره در سال 6 هجرى در مدینه پس از قرار داد صلح حدیبیه نازل شده و داراى 29 آیه مى‏باشد. مى‏باشد.

49- حجرات [حجره‏ها و اطاقها]

در آیه 4 نكوهشى از آندسته بى خردانى شده كه بدون رعایت نكات اخلاقى از بیرون و پشت پنجره با فریاد، پیامبر را صدا مى‏كردند.

این سوره مشتمل است بر نكاتى از ادب و اخلاق مسلمان در رابطه با خدا و پیامبر و جلو نیفتادن از آنها، و سفارش به اصلاح بین مسلمانان و همنوعان و برخى نظامات اجتماعى، و كلاً سوره‏اى است اخلاقى، كه از تمسخر و استهزاء، سوء ظن، تجسس و غیبت نهى مى‏كند و از همه مردم، كسى را برتر مى‏داند كه با تقوا است «ان اكرمك عند اللّه اتقاكم‏» - آیه 13.

این سوره كه 18 آیه دارد، مدنى است و در سال 7 هجرى نازل شده است.

این سوره كه 18 آیه دارد، مدنى است و در سال 7 هجرى نازل شده است.

50- ق [از حروف رمز اوائل سوره‏ها]

بستر كلى این سوره، معاد و احوالات مردم در قیامت است و در كنار این مسئله، از خلقت انسان تا مرگش و پس از مرگ و بعضى از پدیده‏هاى آفرینش و نعمت‏هاى خدا سخن به میان آمده است و یادى از بعضى اقوام تكذیب كننده كه گرفتار عذاب خدا شدند.

45 آیه دارد و در سال پنجم بعثت در مكه نازل شده است. و دعوت سوره، به تحمل و استقامت و صبر، در برابر حرفهاى مشركین است. استقامت و صبر، در برابر حرفهاى مشركین است.

51- ذاریات [پراكنده كنندگان]

سوگند به فرشتگان داراى این صفت، یا بادهائى كه گرد و خاك را، یا ابرها را مى‏پراكنند، در نخستین آیه آمده است. اشاره‏اى است به تدبیر عمومى خدا در جهان از طریق فرشتگان یا بادها.

سوره، بیان كننده معاد، و نقش تربیتى و سازندگى آن در عمل دنیائى انسان، و صفات متقین و داستانهائى از ابراهیم و موسى و قوم عاد و ثمود و قوم نوح است و بیان زوجیت عمومى در جهان خلقت و بیان فلسفه آفرینش جن و انس كه «عبادت‏» است (آیه 56) و در پایان هشدارى به ستمگران و كافران.

چهل و هفتمین سوره‏اى است كه در سال 7 بعثت در مكه نازل شده است و 60 آیه دارد.

چهل و هفتمین سوره‏اى است كه در سال 7 بعثت در مكه نازل شده است و 60 آیه دارد.

52- طور [نام یك كوه]

در اولین آیه به كوه مقدس طور در سینا كه محل مناجات موسى (ع) با خداوند بوده، سوگند یاد شده است.

سوره، یادآور قیامت و بهشت و جهنم و بیانگر نعمتهاى بى پایان بهشتیان و عذاب‏هاى گوناگون مكذبین و كفار در دوزخ است و نیز احتیاج و مجادله‏اى با مشركین و تردیدشان در ایمان آوردن و نقد تفكر الحادى و مشركانه و در پایان باز هم دعوت به صبر.

این سوره با 49 آیه در سال 4 بعثت در مكه نازل گردید. در احادیث، زیاد خواندن آن سبب خلاصى از زندان بیان شده است. خلاصى از زندان بیان شده است.

53- نجم [ستاره]

در آغاز سوره، به ستاره آنهنگام كه فرود آمده و غروب كند سوگند یاد شده است.

هدف كلى سوره، تاكید بر سه ركن «ربوبیت‏» «نبوت‏» و «معاد» است و اعلام وحى، توبیخ مشركین از اعراض، مردم شناسى، توحید و تنذیر، از موضوعات دیگر این سوره است. كلا سوره تشویق به پذیرش دعوت است و انتقاد از روى گردانى از قرآن و پیامبر.

برخى هم مراد از «نجم‏» را ستاره فروزان قرآن دانسته‏اند كه براى بشر فرود آمده است. این سوره با 62 آیه، مكى است. سوره با 62 آیه، مكى است.

54- قمر [ماه]

آیه اول، به «شق القمر» و دو پاره شدن ماه، بنا به درخواست مشركین از پیامبر اسلام بعنوان معجزه و نشانه‏اى از قدرت خدا اشاره كرده است.

این سوره بطور كلى به انذار و بیم دادن مكذبین بهانه جو پرداخته است و از هلاكت امتهاى تكذیب كننده گذشته همچون قوم نوح و عاد و ثمود و لوط و آل فرعون، شاهد آورده است و در پایان، از عاقبت جهنمى مجرمین و فرجام خوش متقین یاد مى‏كند.

با 55 آیه در سال 4 بعثت نازل شده و از سوره‏هاى مكى است.

با 55 آیه در سال 4 بعثت نازل شده و از سوره‏هاى مكى است.

55- رحمن [بخشنده]

نام خداوند است كه بعنوان آموزگار قرآن و آفریدگار بشر و آموزنده بیان، ذكر شده است. (آیه اول).

سوره رحمان، در خطابى به جن و انس، از آفرینش جهان و از نعمتهاى فراوان و گوناگون خدا در دنیا و بهشت و نیز از عقوبت‏هاى اهل دوزخ، سخن گفته است و با تكرار 31 بار آیه «فباى آلاء ربكما تكذبان‏» در این سوره نسبتا كوچك مى‏پرسد كه به كدام یك از نعمتهاى پروردگارت تكذیب مى‏كنید؟!

و این سوره در زبان ائمه به «عروس قرآن‏» معروف بوده است.

78 آیه دارد. این سوره را بعضى مكى و بعضى مدنى دانسته‏اند.