آشنایی با سوره های قرآن قسمت هفتم

71- نوح [از پیامبران بزرگ]

داستان نوح با قومش، بعنوان تجربه‏اى از تجارب دعوت الهى در روى زمین و موضعگیرى‏هاى مخالفان و درگیرى حق و باطل در این سوره بیان شده است. استقامت نوح در راه دعوت، الهام بخش صبر است و هلاكت قوم نوح، هشدارى براى مكذبین.

این سوره، بعد از سوره نحل، در مكه و در سال 4 بعثت نازل شده است داراى 28 آیه مى‏باشد.

72- جن [موجودى نامرئى با ویژگیهائى عجیب]

خداوند، انواع گوناگون آفریده و بنده دارد. یكى هم جن است. در این سوره، درباره گروهى از آنان و عكس العملشان در برابر شنیدن آیات قرآن، و دعوت محمد، و دسته‏هاى مؤمن و كافر، و مسلم و قاسط از آنان صحبت‏شده است و مبین توحید ربوبى است.

این سوره، بروى انسان درى از «آن جهان‏» مى‏گشاید و او را به قلمرو بیكرانه آفرینش خدا مى‏كشد. تا بدانند كه جز خودشان، دیگرانى هم هستند كه خدا شناس و عاقل و مطیع سنت‏هاى الهى‏اند.

این سوره حدودا در سال 6 بعثت نازل شده است. آن هنگام كه پیامبر براى دعوت قبیله ثقیف به «طائف‏» رفته بود و آنها ضمن رد دعوت، پیامبر را آزار دادند و در بازگشت، خدا این آیات را فرستاد.

و برخى هم گفته‏اند كه پس از وفات خدیجه و ابوطالب و یكى دو سال به هجرت مانده، نازل شده است.

سوره جن 28 آیه دارد و مكى است.

سوره جن 28 آیه دارد و مكى است.

73- مزمل [گلیم به خود پیچیده]

آیه اول را كه مى‏خوانیم، با این تعبیر به پیامبر خطاب شده، آن هنگام كه در اول بعثت، مشركان در «دار الندوة‏» دعوتش را نپذیرفتند و در فكر توطئه بر ضد او بودند. پیامبر غمگین و آزرده به خانه رفت و خوابید.

اما سروش خدائى اینگونه نوازشش داد و او را به «برخاستن‏» و عبادت شبانه، و كمك گیرى از نیایش و تلاوت قرآن، و مقاومت در برابر حرفها و مخالفتهایشان دعوت كرد، و از آن حضرت، در برابر برخوردهاى سرد و بى مهرى‏هاى اهل مكه، حمایت نمود در آیه آخر، دستورى مبنى بر نیایش شبانه و تلاوت قرآن به پیامبر مى‏دهد.

این سوره با 20 آیه در مكه نازل شده است. (اوائل بعثت).

این سوره با 20 آیه در مكه نازل شده است. (اوائل بعثت).

74- مدثر [جامه به خود پیچیده]

وقتى كه در غار حرا با نزول آیه «اقرء ...» محمد(ص) به رسالت مبعوث شد، به خانه آمد و از شعله‏هاى «وحى‏» مشتعل بود. جامعه بخود پیچیده و خوابید. این سوره نازل شده و او را به «قیام‏» و «انذار» و «تكبیر» فرا خواند. (آیات اول سوره).

جزو اولین سوره‏هاست (بقول برخى: دومین سوره و بعد از «مزمل‏» یا «اقرء ...») و از رسالت و قیامت و مشركین و فرشتگان و تنذیر سخن مى‏گوید و از عواملى همچون ترك نماز و اطعام مساكین و نیز از فرو رفتن در بطالتها و تكذیب قیامت كه سبب جهنمى شدن است‏یاد مى‏كند. 56 آیه دارد و مكى است. مى‏كند. 56 آیه دارد و مكى است.

75- قیامت [برخاستن]

قیامت، نام رستاخیز عمومى و معاد است. روزى كه همه از گورها بر مى‏خیزند و به سوى محشر و سرنوشت ابدى خویش در بهشت‏یا دوزخ رهسپار مى‏شوند. در اولین آیه به یامت‏سوگند یاد شده است. و به بشر، آن روز را یادآورى مى‏كند.

در آیات بعد، علائم به روز آن رستاخیز و نیز حالات بشر هنگام جان دادن ذكر شده و با طرح موضوع عبث نبودن خلقت، استدلال بر فلسفه معاد شده است. 40 آیه دارد و در مكه در سال 3 بعثت نازل شده است. 3 بعثت نازل شده است.

76- دهر [روزگار، دوران]

در آیه اول اشاره به «روزگارى‏» مى‏كند كه بر «انسان‏» گذشته، و او چیزى نبود كه یاد شود. از آن پس اشاره به خلقت انسان، و قرار گرفتن او بر سر دو راهى «شكر» و «كفران‏» مى‏نماید.

از آنچا كه محور این سوره، انسان است و عملش و اخلاصش و ایثارش و عاقبت كارش در قیامت و نعمت‏هاى خوب براى نیكان، نام دیگر این سوره «انسان‏» است.

این سوره به نام «هل اتى‏» هم مشهور است. چونكه با این كلمه آغاز شده است.

این سوره در مدینه نازل شده و بنا به روایات، در ستایش از على و فاطمه(ع) است كه بخاطر نذرشان، سه روز روزه گرفتند و هنگام افطار، غذاى ساده خویش را به مسكین و یتیم و اسیر، ایثار كردند (آیه 8) و خود با آب افطار نمودند. در آیات بعد، از نعمتهاى خداوند براى اهل بهشت، و پاداش نیكیها در آخرت، یاد شده و فرمان صبر و مقاومت داده است.

داراى 31 آیه است و بعد از «الرحمن‏» نازل شده است.

داراى 31 آیه است و بعد از «الرحمن‏» نازل شده است.

77- مرسلات [فرستاده شده‏ها]

منظور از مرسلات (كه در نخستین آیه خداوند به آنها قسم یاد كرده است) یا فرشتگانى است كه پیاپى براى فرود آوردن وحى الهى به پیامبران فرستاده مى‏شوند، یا تند بادهائى است كه فرستاده مى‏شوند. علائمى از بروز قیامت و توصیفى از محشر بیان شده است.

تاكید اصلى این سوره روى قیامت است و مكررا تكذیب كنندگان بیم داده مى‏شوند آیه «ویل یومئذ للمكذبین‏» در این سوره 10 بار تكرار شده است و صحنه‏هائى از دنیا و آخرت و حقائق هستى در آن بیان شده است.

در سال دوم بعثت در مكه در غارى در «منا» نازل شده است (بعد از سوره همزه) و 50 آیه دارد. دارد.

78- نبا [خبر]

خبر مهم و بزرگ قیامت كه مردم درباره‏اش از یكدیگر «سؤال‏» مى‏كنند، در آیات اول سوره بیان شده است. در بعضى روایات، این نبا به على(ع) تاویل شده است. (المیزان ج 20 ص 261.)

نام دیگر سوره، «عم‏» است‏یعنى «از چه؟» زیرا سوره با این كلمه آغاز مى‏شود و نام سومش، «تساؤل‏» مى‏باشد، یعنى «از هم پرسیدن‏». به نام «معصرات‏» هم ذكر شده است (كه در آیه 14 آمده).

محور اساسى این سوره، ضرورت و حتمیت قیامت، و استدلال بر آن و توصیف آن مى‏باشد. چون خبر از نظامى متقن و استوار مى‏دهد، بعنوان نمونه‏اى از آن، برخى از نظامهاى طبیعت در مورد شب و روز و كوه و گیاه و زمین و ... را بیان مى‏كند و آن روز حق را كه تخلف ناپذیر است و مایه حسرت و ندامت كافران، به یادها مى‏آورد.

بعد از سوره معارج در سال دوم بعثت در مكه نازل شده و داراى 40 آیه مى‏باشد.

بعد از سوره معارج در سال دوم بعثت در مكه نازل شده و داراى 40 آیه مى‏باشد.

79- نازعات [آنها كه از روى قوت مى‏كشند]

خداوند در نخستین آیه به نازعات قسم خورده است. نازعات، فرشتگانى هستند كه جان مردم را مى‏گیرند، یا روح كافران را به شدت قبض مى‏كنند، یا ستاره‏هائى هستند كه از افقى غایب شده و در افق دیگر پیدا مى‏شوند.

در هر صورت خداوند به فرشتگان، به عنوان واسطه‏هائى در تدبیر امور جهان سوگند یاد كرده و اهمیت نقش آنها را بازگو مى‏كند. بخشى از نبوت موسى و دعوت او از فرعون طغیان گر بسوى تزكیه و هدایت، نقل شده، آیه 15 به بعد.

و در ادامه، این سوره هم بر اساس آخرت و قیامت و اثبات آن و حالت مردم در بهشت و دوزخ مى‏باشد و در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 46 آیه دارد. نزول این سوره بعد از سوره «نباء» است. است.

80- عبس [چهره در هم كشید]

سوره، عتاب و ملامت است از اینكه ثروتمندان را بر ضعفا و مساكین مؤمن مقدم بدارند.

در حضور پیامبر جمعى از بزرگان قریش در مكه جمع بودند كه نابینائى بنام «ابن ام مكتوم‏» وارد شد. با ورود او یك نفر به جهت ناراحتى از ورودش، چهره در هم كشید و عبوس شد (آن یك نفر یا پیامبر بود یا مردى از بنى امیه: بنا به اختلاف روایات) خداوند از این نحوه برخورد، انتقاد كرده و متذكر برخى نكات اخلاقى و تربیتى مى‏شود.

سوره با یادى از مراحل خلقت انسان و نعمتهاى خدا و حیات در زمین و سپس قیامت و چهره‏هاى خندان و اندوهگین در آخرت، ادامه و پایان مى‏یابد نام دیگرش سوره «اعمى‏» (نابینا) است.

بعد از سوره نجم، در سال دوم بعثت و در مكه نازل شده و داراى 42 آیه مى‏باشد.

بعد از سوره نجم، در سال دوم بعثت و در مكه نازل شده و داراى 42 آیه مى‏باشد.

81- تكویر [در هم پیچیده شدن]

در هم پیچیده شدن خورشید، و تمام شدن نور آن بمنزله پایان نظام این جهان و از علائم قیامت است كه در آیه اول به آن اشاره شده است. سپس درباره انكشاف اعمال انسان در آن روز مطلبى دارد.

سوره تكویر (یا: كورت) بیشتر در مورد معاد است. و در قسمتى هم حمایت و تاییدى از پیامبر نموده و اتهامات را از او دفع مى‏كند.

بعد از سوره «تبت‏»، در سال اول بعثت در مكه نازل شده و 29 آیه دارد.

بعد از سوره «تبت‏»، در سال اول بعثت در مكه نازل شده و 29 آیه دارد.

82- انفطار [شكافته شدن]

این سوره هم، در مورد قیامت و سر انجام نیكان و بدان در بهشت و دوزخ مى‏باشد و شكافته شدن آسمان، بمعناى در هم ریختن این نظام قائم، باز هم پیش درآمدى بر رستاخیز و از جمله شرائط متصل به قیامت است. و از ثبت و ضبط دقیق اعمال هر انسان مطالبى دارد كه توسط دو فرشته انجام مى‏گیرد.

این سوره، با 19 آیه، بعد از «نازعات‏» در سال 3 بعثت در مكه نازل شده است.

این سوره، با 19 آیه، بعد از «نازعات‏» در سال 3 بعثت در مكه نازل شده است.

83- مطففین [كم فروشان]

در آیه اول این سوره، نكوهش و هشدارى به كم فروشان آمده است و براى اصلاح اقتصادى در جامعه، از زشتى این كار و بیان عقوبت‏هاى سخت اخروى براى آنان و براى تكذیب كنندگان و فاجران سخنانى گفته شده است و ستایشى هم از ابرار و صالحان.

این، آخرین سوره‏اى است كه در مكه نازل شده و در واقع، در سفر هجرت پیامبر قبل از رسیدن به مدینه نازل گشته است و گویاى كمفروشى و اختلال در وزن و كیلى است كه مردم مدینه گرفتارش بودند. و 36 آیه دارد. بنام سوره «تطفیف‏» هم نقل شده است. مدینه گرفتارش بودند. و 36 آیه دارد. بنام سوره «تطفیف‏» هم نقل شده است.

84- انشقاق [دو شقه شدن و شكاف برداشتن]

باز هم از علائم ظهور قیامت، در هم ریختن و پاره شدن نظام جهان بالا بیان شده است (آیه 1) آنچنانكه در سوره‏هاى تكویر و انفطار بیان شد.

این سوره هم مانند سوره‏هاى كوچك مكى، تكیه‏اش روى مبدء و معاد است و سیر انسان را به سوى خدا و سرنوشت ابدى‏اش در آخرت، و حساب و كتاب، بیان مى‏كند.

بعد از سوره انفطار در مكه نازل شده و 25 آیه دارد.

بعد از سوره انفطار در مكه نازل شده و 25 آیه دارد.

85- بروج [برج‏ها]

در اولین آیه، به آسمانى كه داراى برج‏هاست‏سوگند یاد شده است. برجهاى آسمان، جایگاه و خط سیر ستارگان در آسمان است. بعضى هم آن را برجهاى دوازده گانه فلكى دانسته‏اند. و در بعضى احادیث، دوازده برج به دوازده امام تاویل شده است.

در این سوره هشدار و تهدیدى است نسبت به كسانى كه مؤمنین را تنها به جرم مؤمن بودن، آزار مى‏دادند و این را بعنوان آزمایشى از سختیها و مشكلات در پیش پاى مؤمنان در راه ایمان و اعتقاد مى‏داند.

داستان «اصحاب اخدود» كه در آتش سوختند - به جرم ایمان - و نیز سپاه فرعون و ثمود، و نمونه‏اى از مؤمنانى كه در راه ایمان، بر شدائد فرعونى صبر و مقاومت كردند بیان شده است تا امت محمد (ص) هم از استقامت آنان، درس صبر بیاموزند و نوید پیروزى به مسلمین داده شده است.

این سوره را، سوره پیامبران نیز گفته‏اند. بعد از سوره شمس و در اوائل بعثت در مكه نازل شده و 22 آیه دارد.