آشنایی با سوره های قرآن قسمت هشتم

86- طارق [ستاره ظاهر شونده]

در آیه نخست، به آسمان و ستاره‏هاى درخشان و ظاهر شونده، قسم یاد شده است.

محور سخن در این سوره، معاد است و با بیان قدرت كامل خدا، بر تحقق آن در آینده استدلال مى‏كند و با بیان اصل خلقت انسان، او را در جهت تربیت معنوى و روى آوردن به فطرت توحیدى سوق مى‏دهد.

این سوره در اوائل بعثت در مكه و بعد از سوره «بلد» نازل شده و داراى 17 آیه مى‏باشد.

این سوره در اوائل بعثت در مكه و بعد از سوره «بلد» نازل شده و داراى 17 آیه مى‏باشد.

87- اعلى [برتر]

در آیه اول خدا را با صفت «برتر» بیان كرده است و به تسبیح او، كه آفریدگار و مدبر جهان است فرمان داده است.

در این سوره، حیات برتر و جاودانه آخرت، و «فلاح‏» در سایه «تزكیه‏» و «ذكر» و «نماز» مطرح شده، و همه، در رابطه با توحید الهى است.

پیامبر این سوره را دوست داشت و در نماز جمعه و عید فطر و قربان آن را مى‏خواند و ذكر سجده را از آیه اول این سوره الهام گرفته است.

بعد از سوره تكویر و در اوائل بعثت در مكه نازل شده و داراى 19 آیه مى‏باشد.

بعد از سوره تكویر و در اوائل بعثت در مكه نازل شده و داراى 19 آیه مى‏باشد.

88- غاشیه [فرا گیرنده]

یكى از نامهاى روز قیامت است كه در آیه اول بیان شده است. فراگیرنده و احاطه كننده مردم، از نظر هراس و وحشت، از نظر محاسبه و بررسى اعمال و ...

در این سوره، مردم از نظر شقاوت و سعادت اخروى به دو بخش تقسیم شده‏اند و كیفر و پاداش هر یك، در بهشت و جهنم بیان شده است و ربوبیت‏خداوند یادآورى مى‏شود و در نهایت، بازگشت همه انسانها براى حساب، در نزد پروردگار، مطرح شده است.

بعد از سوره ذاریات در مكه نازل شده است و 26 آیه دارد.

بعد از سوره ذاریات در مكه نازل شده است و 26 آیه دارد.

89- فجر [سپیده دم]

در آیه اول، خداوند، به فجر قسم خورده است. به این انفجار نور در خیمه ظلمت‏شب. جالب است كه بدانیم سوره «فجر» بعد از سوره «لیل‏» نازل شده است همچنانكه در طبیعت هم سپیده دم فجر، پس از «شب‏»، فرا مى‏رسد.

این سوره را، در روایات، سوره حسین بن على دانسته‏اند و به خواندن آن توصیه كرده‏اند. (امام صادق‏«ع‏»: اقرؤا سورة الفجر فى فرائضكم و نوافلكم فانها سورة الحسین بن على(ع) (تفسیر برهان ج 4 ص 457.))

اینهم جالب است. چرا كه قیام كربلاى حسین، خود انفجارى فجرى از ایمان و جهاد بود در ظلمت‏شب جور و شرك بنى امیه. و همچنانكه با فجر و آغاز روز، حركت و حیات مردم، شروع مى‏شود، با خون حسین و یارانش در عاشورا، اسلام جانى تازه گرفت و حیاتى مجدد یافت. در مفهوم «فجر»، در تفاسیر، مصداقهاى گوناگونى ذكر شده است.

در این سوره، از وابستگى به دنیا كه در نتیجه طغیان و كفران نعمت پدید مى‏آید نكوهش شده و وعده عذاب شدید در دنیا و آخرت داده شده است و در پایان، باز هم گریزى به معاد و تاكیدى روى رجعت انسان به سوى پروردگار، آمده است.

چهلمین سوره‏اى است كه در سال دوم یا سوم بعثت در مكه نازل شده و 30 آیه دارد.

چهلمین سوره‏اى است كه در سال دوم یا سوم بعثت در مكه نازل شده و 30 آیه دارد.

90- بلد [شهر]

منظور، شهر مكه، زادگاه و وطن پیامبر است كه در اولین آیه این سوره، خداوند به آن، سوگند یاد كرده است.

سوره، خلقت انسان را در رنج و سختى، (بعنوان كوره‏اى از حوادث در جهت‏ساخته و پرداخته شن انسان) بیان مى‏كند و نیز اشاره‏اى به اینكه بر كارهایش نظارت مى‏شود و بنا بر این باید در آزادى اسیران، اطعام گرسنگان و سفارش به صبر و رحمت بكوشد. «صبر بر طاعت‏» و «صبر از معصیت‏» و «صبر بر مصیبت‏» در این سوره بطور ضمنى آمده است.

بعد از سوره «ق‏»، در سال 3 بعثت، در مكه نازل شده است و داراى 20 آیه مى‏باشد.

بعد از سوره «ق‏»، در سال 3 بعثت، در مكه نازل شده است و داراى 20 آیه مى‏باشد.

91- شمس [خورشید]

نخستین آیه، مشتمل بر سوگند به خورشید و فروغش مى‏باشد.

پس از چندین سوگند متوالى، پیام سوره این است كه: «فلاح‏» در سایه تزكیه نفس، و زیان و تباهى، در اثر پوشاندن و گمراه ساختن نفس مى‏باشد.

داستان ثمود در رابطه با «ناقه صالح‏» شاهدى بر سخن فوق است كه در سوره آمده است.

بعد از سوره قدر (و به نقل برخى بعد از سوره حج) در سال دوم بعثت در مكه نازل شده و 16 آیه دارد. آیه دارد.

92- لیل [شب]

خداوند، به شب، هنگامى كه جهان و انسانها را فرا مى‏گیرد سوگند خورده است. (آیه 1)

شب و روز، خلقت و تلاش انسانها، هدایت الهى، انذار و تبشیر و قیامت و پاداش ... از مطالب این سوره است و توجه خاصى به انفاق اموال در این سوره مى‏باشد.

قبل از سوره فجر و بعد از سوره «اعلى‏» نازل شده است. به این ترتیب نگاه كنید:

شب - فجر - ضحى و نور - انشراح ... این ترتیب نزولى چند سوره‏اى است كه پیاپى آمده، آیا در نظام طبیعت هم چنین نیست؟!

از سوره‏هاى مكى است و 22 آیه دارد.

از سوره‏هاى مكى است و 22 آیه دارد.

93- ضحى [نور و روشنائى]

خداوند به روشنائى روز و فراگیرى شب قسم یاد كرده كه پیامبر را رها نكرده است (آیات 1 - 3).

مى‏دانیم كه مدتى وحى از پیامبر قطع شد و این بهانه‏اى براى عیبجوئى مشركین بود كه خداوند با فرستادن این آیات در جهت تقویت روحى و تایید پیامبر رحمت‏خود نازل كرد. سیزدهمین سوره است كه بعد از سوره قلم و قبل از «مزمل‏» در مكه و اوائل بعثت نازل شده و 11 آیه دارد. 11 آیه دارد.

94- انشراح [گشاده شدن، وسیع شدن]

شرح صدر و فراخى سینه، كنایه از ظرفیت زیاد، براى دریافت‏حقائق و تحمل سختیهاى راه دعوت است. در آیه اول خداوند، عطاى چنین شرح صدرى را به پیامبر بیان مى‏كند و او را دعوت به كار مستمر و پیگیر مى‏نماید و نوید مى‏دهد كه: با هر سختى، آسانى است.

(نانبرده رنج، گنج میسر نمى‏شود مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد)

این سوره بعد از «ضحى‏» نازل شده و مكى است (و بعضى گفته‏اند مدنى است). بعضى این سوره را با سوره قبلى‏اش، مجموعا یكسوره حساب كرده‏اند.

سوره «الم نشرح‏» داراى 8 آیه مى‏باشد.

نام دیگر این سوره، «شرح‏» است.

نام دیگر این سوره، «شرح‏» است.

95- تین [انجیر]

در این سوره به انجیر و زیتون و طور سینا قسم خورده شده است.

تین و زیتون، نام دو میوه است، یا به درخت این دو میوه قسم خورده شده، و به قول بعضى‏ها نام دو كوهى است كه دمشق و بیت المقدس بر آن استوار گشته و رمز سوگند یاد كردن به این دو كوه و به طور سینا آن است كه این سه جا، خاستگاه و محل بعثت بسیارى از پیامبران بوده است. در كنار این سه قسم، به مكه هم سوگند یاد شده، كه محل بعثت پیامبر اسلام است.

بعد از همه اینها، سخن از انسان و آفرینش او و ایمان و عمل صالحش مى‏باشد و اینكه در اثر بى تقوائى، انسان به پست‏ترین جایگاهها هم سقوط مى‏كند مگر مؤمنان صالح.

در سال سوم بعثت در مكه نازل شده (بعد از سوره بروج) و 7 آیه دارد.

در سال سوم بعثت در مكه نازل شده (بعد از سوره بروج) و 7 آیه دارد.

96- علق [خون بسته، زالو، كرم]

در آیه دوم، مبدء خلقت انسان از «علق‏» مى‏داند، كرمى زالو شكل، اسپرماتوزوئید.

بعضى هم علق را از ریشه تعلق و وابستگى گرفته‏اند و گفته‏اند انسان از وابستگى و تعلقات خلق شده است.

اولین سوره‏اى است كه در غار حرا، هنگام بعثت پیامبر، بر او نازل شده است و سخن از خواندن و آفرینش انسان و تسلیم او و طغیانش به میان آمده است. این سوره مكى است و 19 آیه دارد. آیه دارد.

97- قدر [اندازه، سنجش، ارزش]

در این سوره، از شب ارزش آفرینى و اندازه‏گیرى و مقدرات انسان سخن به میان آمده است. شبى كه از هزار ماه برتر است (در بعضى روایات شیعه، این هزار ماه به مدت حكومت ظالمانه بنى امیه تفسیر شده كه هزار ماه طول كشیده است (به نقل المیزان جلد 20 ص 474.).)

و در یكى از شبهاى ماه رمضان (21 یا 23) قرار دارد. و شبى است كه قرآن در آن بر قلب پیامبر نازل گشته است. شب اتصال مطلق میان زمین و ملكوت اعلاست و فرود آمدن فرشته‏ها از آسمان، و شب سلامتى است.

این سوره، در حدود سال 4 بعثت، بعد از سوره «عبس‏» در مكه نازل شده و 5 آیه دارد و سوره‏اى است بسیار مبارك و با فضیلت. سوره‏اى است بسیار مبارك و با فضیلت.

98- بینه [دلیل روشن و حجت آشكار]

این سوره، بیانگر رسالت عام پیامبر نسبت به همه مشركین و یهود و نصارى است و دعوت او را از همه بشریت به آئین حق باز مى‏گوید و صلاح جامعه انسانى را در سایه اعتقاد و عمل مى‏داند.

گرایش مشركین و اهل كتاب را به ایمان توحیدى، در سایه آمدن «بینه‏» مى‏داند و خود محمد (ص) نمونه و مصداقى از این حجت آشكار براى اندیشه‏ها و پیروان ادیان دیگر است (امام باقر فرموده است: البینه محمد رسول الله «ص‏» (المیزان ج 20 ص 482) به نقل از تفسیر القمى.)

به نام «لم یكن‏» هم مشهور است و این نام از آغاز سوره اقتباس شده است. از نام‏هاى دیگر این سوره «اهل الكتاب‏» «قیامت‏»، «بریه‏» و «انفكاك‏» است.

بعد از سوره طلاق نازل شده و از سوره‏هاى مدنى است و 8 آیه دارد.

بعد از سوره طلاق نازل شده و از سوره‏هاى مدنى است و 8 آیه دارد.

99- زلزال [لرزش و زلزله]

در آیه اول وقوع زمین لرزه مهیب را هنگام ظهور قیامت بیان مى‏كند. زلزله‏اى كه در پى آن بر انگیختن مردم براى روز دادرسى عمومى در محشر و پاداش خوبیها و كیفر بدى‏ها است.

نام دیگر سوره، «زلزله‏» است. 8 آیه دارد و بعد از سوره نساء در مدینه نازل شده است.

نام دیگر سوره، «زلزله‏» است. 8 آیه دارد و بعد از سوره نساء در مدینه نازل شده است.

100- عادیات [دوندگان]

عادیات، اسبهاى تیزتك و تندرو مى‏باشد كه هنگام دویدن، همهمه صدایش بگوش مى‏رسد. خداوند در نخستین آیه، به چنین اسبها و اسب‏سواران چابك كه از سم اسبان آتش مى‏پرد و سحرگاهان بر سر دشمن هجوم مى‏آورند، سوگند مى‏خورد و برخى نكات تربیتى و انسان‏شناسى و كفران انسان نسبت به نعمتها و مالدوستى شدید انسان، در پى آن مطرح مى‏شود و با اشاره‏اى به رستاخیز و قیامت، پایان مى‏گیرد.

لحن آیات مى‏رساند كه باید در مدینه و پس از تشریع حكم جهاد با دشمن، آیات، نازل شده باشد. در روایات آمده كه این سوره درباره على(ع) و گروه پارتیزانى او كه در جنگ «ذات السلاسل‏» به دشمن شبیخون زدند، نازل شده است كه گروههاى اعزامى سابق ناموفق بودند ولى این گروه توانستند ضربه خود را بزنند.

این سوره مدنى است و 11 آیه دارد و پس از سوره «عصر» نازل گشته است.